اندازه گیری عدالت اقتصادی در ایران پس از انقلاب

یکی از ویژگی های کشورهای در حال توسعه پدیده ی دوگانگی توسعه شهر و روستا و وجود نابرابری های بارز منطقه ای است. وجود این پدیده یکی از موانع اصلی توسعه ی متوازن در این کشورهاست که از نتایج مشخص آن باز تولید نابرابری ها و تثبیت و گسترش محرومیت ها است. وجود نابرابری های در کنار فقر گسترده می تواند زمینه های نارضایتی عمومی مردم را فراهم آورد و از اینرو تبدیل به یکی از دغدغه های سیاستگذاران اقتصادی-اجتماعی می شود. این مطالعه می کوشد تا روند تحقق عدالت اقتصادی در ایران را در قالب نابرابری های منطقه ای در ایران طی سالهای 1363 تا 1388 ارزیابی کند. ابتدا داده های گردآوری شده در پیمایش هزینه در آمد خانوارهای کشور طی دوره مورد مطالعه با توجه به یارانه های پرداختی به خانوارها تعدیل شده اند. در محاسبه نابرابری درآمدی شاخص های نابرابری ضریب جینی، آتکینسون و تایل با استفاده از داده های پردازش شده به تفکیک استانی و مناطق شهری و روستایی کشور محاسبه شده اند. از آنجایی که یکی از ویژگی های کشورهای در حال توسعه وجود نابرابری های منطقه ای و پدیده دوگانگی شهر و روستا است، علاوه بر اندازه گیری نابرابری به تفکیک شهر و روستا، کشور به نُه منطقه تقسیم بندی شده و سپس نابرابری با استفاده از ضریب جینی برای مناطق نُه گانه کشور اندازه گیری شده است. اندازه گیری نابرابری دسترسی به آموزش با استفاده از ضریب جینی است. به این منظور در این مطالعه برای اولین بار نابرابری آموزشی در ایران با استفاده از داده های پیمایش هزینه درآمد خانوار برای گروه سنی بالاتر از 15 سال اندازه گیری می شود. به این منظور شاخص های نابرابری با استفاده از ضریب جینی با تفکیک جنسیتی در مناطق مختلف کشور، طی سالهای 1388-1363 اندازه گیری شده است. برآورد نابرابری در سلامت با استفاده از شاخص عدالت در مشارکت مالی انجام شده است. نابرابری در هر سه بعد اینها بسیار بالا است هم برای درآمدی، هم برای آموزشی و هم برای سلامت دارای مقادیر قدر مطلق بسیار بالایی است. ضمن بررسی شاخص های نابرابری مربوطه در ایران، بی عدالتی در دسترسی مردم به خدمات عمومی بهداشت، آموزش و نیز توزیع درآمد چشم گیر و قابل توجه است و در این دو بخش به ویژه، بهداشت و آموزش بسیار چشم گیرتر است.